Uyku Felci ( Karabasan )

Post Comment

Uykuyla uyanıklık hali arasında yaşanan geçici felç ve bu esnada görülen karanlık ve korkutucu gölgeler… ‘Karabasan’ın tıptaki karşılığı ‘izole uyku felci’ dir. Peki Karabasan kimlerde görülür ve hangi durumlarda daha çok görülür? Bu durumlarda ne yapılmalı?

 Karabasan Kimlere Gelir 

 Uykuyla uyanıklık arasından birdenbire göğsünüze bir ağırlık çöker ve sanki göğsünüzün üstünde tonlarca ağırlık varmış gibi. Ve bu esnada ne kadar çabalasanız da hareket edemezsiniz. Gözünüzü açarsanız bile karanlık ve korkutucu gölgeler görürsünüz. Bağırsanız da sesiniz çıkmaz. Daha çok hareket etmeye çalışırsınız ama boşuna çünkü yaptığınız bütün hareket ve bağırmalar nafile. Çünkü o an çaresizsiniz. 

 Halk arasında karabasan olarak adlandırılan izole uyku felci aslında uykunun REM yani rüya görülen döneminde karşılaşılan bir davranış bozukluğudur. Uykunun REM sırasında, tüm çizgili kaslarda bir nevi felç ortaya çıkıyor. Kaslarda felç geliştiği için görülen rüyanın içeriğine göre el-kol hareketleri baskılanıyor. Ve ne yaparsanız yapın kol ve ayaklarınızı oynatamasınız. Ve o an çaresiz bir şekilde bu kabusun geçmesini beklersiniz. El kol hareketlerinin baskılanması aslında kötü değil aksine iyi bir şeydir. Çünkü aksi durumda kişinin kendine zarar vermesi kaçınılmaz olur. 
Kişi uyanmadan önce kaslardaki felç çözülür. Bazı durumlarda ise kişi felç çözülmeden uyanıyor. Bu süreçte yaşadığı panik halüsinasyonlar görmesine panik atak geçirmesine neden oluyor. Acıbadem Fulya Hastanesi Psikiyatri Uzmanı Dr. Aylin Aksoy Çoban, “Çalışanlar iş stresi yüzünden daha sık karabasan yaşıyorlar. Bunun en önemli tetikleyici nedeni ise uyku düzensizliğidir. Uyku düzeni bozuk olanlarda, vardiyalı çalışanlarda, depresyon hastalarında, bazı ilaçları kullananlarda daha sık görülüyor” diyor.  ( Aslında öğrencilerde de sık sık görülen bir durum kendimden bilirim.)

 Karabasan hakkında merak edilen soruları yanıtlayan Dr. Aylin Aksoy Çoban, şu bilgileri veriyor. KARABASAN NASIL OLUŞUYOR? Beyin uyurken vücut kasları da uykudadır. Uyuyan bir insanın kolunu kaldırıp bıraktığınızda kolu düşer çünkü kaslar aslında felç konumundadır. REM uykusu sırasında beyin bazen birden uyanır, ancak bu uyanma kaslarda olmaz. Kaslar felç durumunda kalır ve beynin uyanıklığına eşlik edemez. Uyanan kişi sanki vücudunun üzerinde biri oturmuş ya da ağırlık ( tonlarca ) çökmüş gibi hisseder. Aslında o anda olan durum kişinin kaslarını kıpırdatamaması sonucu hissettiği felç durumudur. Beyni uyanan kişi bedeni ve kasları tam olarak uyanmadığından hareket edemez, konuşamaz, bağıramaz. Çoğu zaman bunu yaşayan kişiler korku ve endişeye kapılırlar. Uyku felci birkaç saniye veya birkaç dakika sürebilir.  

  UYKU FELCİNİN NEDENLERİ NELERDİR? Kaslardaki bu geçici felç durumu aslında koruyucudur,çünkü REM uykusunda rüya görürüz. Rüyada koşarız, savaşırız,zıplarız ve bazen uçarız. Rüya sırasında yaptığımız hareketleri gerçekte de yapmamamız için kaslarımızda geçici felç durumu meydana gelir. Bu sayede rüyada koşarken koşma hareketini yapmamış oluruz ya da zıplarken. Bu sırada beynin uyumaya devam etmesi gerekirken bir anda uyanır ve bu esnada anormal durumlar oluşur.
 YATIŞ POZİSYONU ÖNEMLİ :  Yapılan çalışmalarda pozisyonu ne olursa olsun her insan ömürleri boyunca en az bir kere karabasan görür. Bazı çalışmalarda değişik faktörler suçlanmıştır. Örneğin; sırtüstü yatmak, düzensiz uyku saatleri, aşırı stres, bazı ilaç tedavileri (alerji ilaçları ve bazen uyku amaçlı alınan ilaçlar), uyku öncesi açlık... Daha çok sırtüstü yatanlarda karabasan görülür.

 Işık karabasanı daha çok tetikler. Uyku ortamında dikkat edilmesi gereken en önemli şey ışıksız olmasıdır. Çünkü bilimsel olarak ışıklı ortamda yatmak vücut için çok zararlıdır. Çünkü bazı hormonlar ve vücut mekanizmaları eksik çalışır. Işıklı ortamda uyumak uykunun kalitesini azaltan bir unsurdur. Işığı açıp uyumak, fazla ışık veren gece lambası kullanmak uykunun derinliğini etkiler ve uyku bozukluklarına neden olur. Yatmadan önce yenilen yemek uyku kalitesini bozar. Bu nedenle uyku zamanına yakın yemek yememek gerekir. 

 DÜZENLİ UYKUNUN KARABASAN TEDAVİSİNDEKİ ÖNEMİ NEDİR? Günde en az 6-7 saat uyunmalıdır. Daha az süre uyuyup yettiğini söyleyenler olur, ancak baktığımızda az uyuyanlarda karabasan sıklığı daha fazladır. Düzenli uyku karabasan tedavisinin en önemli ayağıdır. Düzenli uyku kişinin derin uyku kalitesine yansır, ani uyanmaların önüne geçer ve böylece daha sağlıklı bir durum ortaya çıkar. 

  TEDAVİSİ VAR MI ? Ailede öykü varsa, başka uyku bozuklukları eşlik ediyorsa ya da uyku sırasında apne dediğimiz soluk alıp vermenin durması da gözleniyorsa, kişi uyku laboratuvarına yönlendirilerek uyku EEG’si ile izlenir. Beyin dalgaları ve uyku bozukluğu çeşidi belirlenir. Tek bir uyku bozukluğu çeşidi varsa buna gerek kalmadan sadece ilaç tedavisi ile uyku düzenlenir. Depresyon gibi psikiyatrik hastalıklar da uyku bozukluklarını tetikler. Yapılacak psikiyatrik muayene sonucunda düzenlenecek antidepresan tedavi ve uyku düzenleyici tedavi bu sorunu tamamen ortadan kaldırır. Altta yatan psikopatoloji ilaçla düzenlenmeden yapılacak terapi her zaman yeterli olmayabilir. Kişinin yaşamındaki çatışmaları terapi ile çözümlemek iyi bir destekleyici durumdur ancak bu fiziksel problemin tedavisinde her zaman yeterli olmayabilir.
 
KARABASANIN İLACI VAR: Uykuya geçişi sağlayan, REM-Non-REM döngüsünü bozmayan, derin uyku kalitesini artıran ilaçlar tedavide kullanılır. İlaçların etkileri ya da yan etkileri çok subjektiftir. Kişiden kişiye farklılık gösterir. Bu nedenle hiçbir ilaç doktor tavsiyesi ya da doktor kontrolü dışında kullanılmamalıdır. 

  GECEDE BİRDEN FAZLA YAŞIYORSANIZ DİKKAT: Stresli yaşam koşullarında birkaç gecede bir tekrarlayabilir. Nadiren de olsa bu durumu her gece yaşayan kişiler de olmaktadır. Aynı gecede birkaç kez bile yaşanabilir. Etkisi saatler sürebilir. Bu sıklıkta yaşanan uyku felci yaşam kalitesini bozduğundan hemen doktora başvurulmalıdır. Halüsinasyonlar varsa muhakkak yardım alınmalıdır.

Bende çoğu defa karabasan gören kişilerdenim özellikle lise son sınıftayken çünkü o dönemde uykusuzluk ve yoğun çalışmalar karabasan görmeme sebep oluyordu. Ama tek dermanı o zaman okuduğum dualar olmuştu. Aslında Dualar her şeye dermandır desek yeridir. 

Karabasandan Kurtulmak İçin: 
Karabasan sık sık gören kişiler için yapılması gereken bunlar.  Karabasandan kurtulmak için yatarken yatağa abdestli girmeli, Euzü Besmele okuyarak sağ yanı üzerine kıbleye karşı yatıp, sağ avucu sağ yanağın altına koymalı. Âyet-el kürsi, üç İhlas, sonra Fâtiha ve birer defa iki Kul euzü’yü okumalı. Sonra üç defa (Estağfirullahel azîm ellezî lâ ilâhe illâ hü) okuyup, üçüncüsüne (el-hayyel kayyume ve etûbü ileyh) ilave etmelidir. Daha sonra da on kere (Lâ havle ve lâ kuvvete illâ billah) okuyup, onuncusuna (hil aliyyil azîm ellezî lâ ilâhe illâ hü) ilave etmelidir.

 Çeşitli kaynaklardan yaranılmıştır. ( Dr. Aylin Aksoy Çoban.... )                                                                                                      12.12.2013

Tags:

Share:

0 yorum